شرکت تلاش گستر درخشان کاسپین (سهامی خاص)
مجری و مشاور طرح های صنعتی و ساختمان، تاسیسات، برق و نیرو رسانی
شوک الکتریکی، آتشسوزی و خرابی تجهیزات اغلب نتیجه مسیر نامناسب جریان خطا و اضافهولتاژهای گذراست. سیستم ارتینگ و همبندی صحیح، نخستین سد دفاعی برای حفاظت انسان و تجهیزات است. این مقاله اصول اجرایی و نگهداری ارت را بهصورت کاربردی بیان میکند.
آنچه در این مقاله میخوانید
• اهداف ارت و تفاوت ارت، نول و همبندی
• اجزای سیستم ارت و انواع الکترودها
• معیارهای مقاومت زمین و عوامل مؤثر
• همبندی اصلی و اضافی در فضاهای خاص
• آزمونها، ثبت نتایج و نگهداری دورهای
• خطاهای رایج و سوالات متداول
اهمیت موضوع
• کاهش ولتاژ تماس و گام؛ حفاظت از جان انسان.
• فراهمکردن مسیر مطمئن برای جریان خطا و عملکرد درست حفاظتها.
• کاهش آسیب ناشی از صاعقه و اضافهولتاژ با همکاری SPD.
اصول و استانداردها
اجزا و پیکربندی
• الکترود (میله، صفحه، نوار)، هادی نزولی، شینه اصلی زمین (MET)، هادیهای حفاظتی (PE).
• استفاده از اتصالات مکانیکی/جوشی مقاوم در برابر خوردگی.
مقاومت زمین و عوامل مؤثر
• جنس و رطوبت خاک، طول و تعداد الکترودها، عمق نصب.
• استفاده از الکترودهای موازی و بههمپیوسته برای کاهش مقاومت.
همبندی (Bonding)
• همبندی اصلی: اتصال هادیهای حفاظتی، هادی همپتانسیل، لولههای فلزی اصلی، سازه فلزی.
• همبندی اضافی: در حمامها، موتورخانهها و اتاقهای فنی برای کاهش اختلاف پتانسیل محلی.
ابزارها و تجهیزات
• میلههای مسی/فولادی مسپوش، بستهای ارت، هادی مسی نوار/سیم.
• ماده بهبوددهنده خاک در صورت لزوم (با ملاحظات زیستمحیطی).
• ارتتستر سهالکترودی برای اندازهگیری دقیق.
تجهیزات مکمل
• SPD سطح ۱ در ورودی ساختمان و سطح ۲ در تابلوهای فرعی.
• همبندی سامانههای فلزی (چیلر، بویلر، سینی کابل) به MET.
مراحل اجرایی
طراحی
• تعیین محل رینگ ارت پیرامونی یا چاه ارت با دسترسی مناسب برای تست.
• برآورد مقاومت هدف با توجه به مقررات و شرایط خاک.
اجرا
• حفاری تا عمق مناسب، نصب الکترود و بکفیل مناسب.
• هادی نزولی با حفاظت مکانیکی و مسیر کوتاهترین تا MET.
• برچسبگذاری و فراهمکردن ترمینال تست در دسترس.
آزمون و تحویل
• اندازهگیری مقاومت زمین با روش سهالکترودی در شرایط خشک/مرطوب.
• ثبت نتایج، نقشه As-built و برنامه نگهداری.
نگهداری و بهینهسازی
• اندازهگیری فصلی یا حداقل سالانه مقاومت زمین.
• افزودن الکترود موازی در صورت افزایش مقاومت یا تغییر کاربری.
• بازبینی اتصالات در معرض خوردگی.
نکات عملی
• رطوبت خاک مؤثر است؛ در مکانهای خشک، عمق بیشتر یا افزودنیها کمک میکند.
• مسیر هادی نزولی را کوتاه و مستقیم انتخاب کنید.
• تمام قطعات فلزی بزرگ را همبندی کنید؛ حتی نردهها و سینیها.
اشتباهات رایج
• اشتباهگرفتن نول با ارت و اتصال بههم در نقاط غیرمجاز.
• نبود ترمینال تست یا دسترسی دشوار برای اندازهگیری.
• استفاده از اتصالات نامطمئن که به مرور اکسید میشوند.
سوالات متداول
1. مقاومت زمین مطلوب چقدر است؟ → بسته به مقررات؛ هرچه کمتر، ایمنتر.
2. هر چند وقت یکبار تست کنیم؟ → حداقل سالانه و پس از هر تغییر عمده.
3. آیا افزودنی خاک دائمی است؟ → اثر آن به شرایط محیطی وابسته و زمانبر است.
4. آیا SPD جای ارت را میگیرد؟ → خیر؛ مکمل هماند.
5. در برجهای بلند چه کنیم؟ → رینگ پیرامونی + همبندی قوی رایزرها و اتصال سازه.
6. آیا رنگکردن بست ارت مجاز است؟ → پوشش ضدخوردگی مجاز، ولی باید اتصال الکتریکی تضمین شود.
7. مقاومت افزایش یافت؛ چه کنیم؟ → الکترود موازی اضافه و اتصالات را بازرسی کنید.
8. آیا همبندی اضافی لازم است؟ → در فضاهای مرطوب و فنی قویاً توصیه میشود.