شرکت تلاش گستر درخشان کاسپین (سهامی خاص)
مجری و مشاور طرح های صنعتی و ساختمان، تاسیسات، برق و نیرو رسانی
روشنایی اضطراری یکی از حیاتیترین بخشهای تأسیسات برقی در ساختمانهای مسکونی و تجاری است. هنگام قطع برق، سیستم روشنایی اضطراری وظیفه دارد مسیرهای خروج، راهپلهها، پارکینگها و فضاهای عمومی را روشن نگه دارد تا ساکنان بتوانند بهسرعت و با ایمنی کامل ساختمان را ترک کنند.
در بسیاری از مجتمعها، بیتوجهی به طراحی صحیح یا نبود برنامه نگهداری باعث میشود که در زمان حادثه چراغهای اضطراری روشن نشوند و خطر جانی بزرگی ایجاد شود.
این مقاله یک راهنمای جامع برای طراحی، اجرا و نگهداری سیستم روشنایی اضطراری در مجتمعها ارائه میدهد.
آنچه در این مقاله میخوانید
- اهمیت سیستم روشنایی اضطراری
- اجزای اصلی سیستم
- استانداردهای طراحی (NFPA, IEC, مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان)
- ظرفیتسنجی و محاسبه تعداد چراغها
- انواع باتری و منابع تغذیه
- برنامه نگهداری و تست دورهای
- فناوریهای نوین (LED، سنسور هوشمند، BMS)
- تحلیل اقتصادی هزینه نصب و نگهداری
- اشتباهات رایج
- سوالات متداول
اهمیت سیستم روشنایی اضطراری
- ایمنی جانی: جلوگیری از ازدحام و حوادث هنگام خروج اضطراری.
- رعایت الزامات قانونی: طبق مقررات ملی ساختمان و سازمان آتشنشانی، نصب سیستم روشنایی اضطراری اجباری است.
- افزایش اعتماد ساکنان: وجود سیستم ایمن، آرامش خاطر بیشتری ایجاد میکند.
اجزای اصلی سیستم
- چراغهای اضطراری (Emergency Lights): معمولاً LED با مصرف کم و طول عمر بالا.
- باتری یا UPS: تأمین انرژی در هنگام قطع برق.
- پنل کنترل مرکزی: پایش وضعیت باتریها و چراغها.
- کابلکشی مجزا: مقاوم در برابر حریق (Fire-Resistant Cables).
استانداردها و الزامات طراحی
- NFPA 101 (Life Safety Code): حداقل روشنایی در مسیر خروج ۱۰ لوکس.
- IEC 60598-2-22: مشخصات فنی چراغهای اضطراری.
- مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان ایران: نصب چراغهای اضطراری در کلیه مسیرهای خروج الزامی است.
ظرفیتسنجی و محاسبات
- زمان تأمین روشنایی: حداقل ۹۰ دقیقه پس از قطع برق.
- محاسبه ظرفیت باتری بر اساس مجموع وات مصرفی چراغها × زمان روشنایی مورد نیاز.
- مثال: ۲۰ چراغ LED هر کدام ۵ وات → مصرف کل ۱۰۰ وات. برای ۹۰ دقیقه نیاز به باتری با ظرفیت حداقل ۱۵۰ واتساعت (معادل حدود ۱۲.۵ آمپرساعت در ۱۲ ولت).
انواع منابع تغذیه
- باتری سیلد اسید (VRLA): رایج و ارزان، نیازمند تست دورهای.
- باتری لیتیوم-یون: عمر طولانیتر، وزن کمتر، قیمت بالاتر.
- UPSمرکزی: تأمین توان برای کل سیستم بهصورت متمرکز.
برنامه نگهداری و تست دورهای
- ماهانه: تست عملکرد چراغها با شبیهسازی قطع برق.
- هر ۶ ماه: اندازهگیری ظرفیت باتری و جایگزینی در صورت افت.
- سالانه: بررسی کابلکشی و سیستم کنترل مرکزی.
فناوریهای نوین
- چراغهای LED با طول عمر بیش از ۵۰هزار ساعت.
- سیستمهای خودآزمایی (Self-Test): چراغها بهطور خودکار سلامت باتری را بررسی میکنند.
- اتصال به BMS: پایش وضعیت از طریق اتاق کنترل.
تحلیل اقتصادی
- هزینه نصب سیستم در یک برج ۲۰ طبقه: حدود ۸۰۰ میلیون تومان.
- هزینه نگهداری سالانه (باتری و سرویس): حدود ۵۰ میلیون تومان.
- مقایسه با خسارت ناشی از ازدحام یا آتشسوزی بدون روشنایی اضطراری: چندین میلیارد تومان.
اشتباهات رایج
- استفاده از چراغهای بیکیفیت و غیراستاندارد.
- نصب چراغ بدون در نظر گرفتن حداقل لوکس موردنیاز.
- بیتوجهی به تست دورهای باتریها.
سوالات متداول
- چراغ اضطراری باید چند ساعت کار کند؟
حداقل ۹۰ دقیقه طبق استاندارد.
- باتریها هر چند وقت باید تعویض شوند؟
هر ۳ تا ۵ سال، بسته به نوع.
- آیا میتوان چراغهای معمولی را به باتری وصل کرد؟
خیر، چراغهای اضطراری طراحی ویژه دارند.
- آیا الزام قانونی وجود دارد؟
بله؛ طبق مقررات ملی و آییننامه آتشنشانی.
- چه نوع کابل برای سیستم اضطراری استفاده میشود؟
کابل مقاوم در برابر حریق (Fire Resistant).
- آیا میتوان سیستم را به BMS وصل کرد؟
بله؛ برای مانیتورینگ و گزارش خرابیها.